Στη σύγχρονη εποχή τα κόμματα έχουν αποβάλει τον κοινωνικό χαρακτήρα της πολιτικής τους, ακόμα και στο επίπεδο της διανομής. Έχουν παραιτηθεί από την απαίτηση να εκπροσωπούν συγκεκριμένα ταξικά συμφέροντα, και ως εκ τούτου έχουν αποχωριστεί από την κοινωνική τους βάση. Οι συνέπειες είναι ολοφάνερες.
Τα κόμματα, αντί να μεταφέρουν τους ανταγωνισμούς και τις συγκρούσεις της κοινωνίας στο κοινοβούλιο, συμβάλλουν στην οργάνωση και την ένταξη της κοινωνίας στο σύστημα. Αντί το κοινοβούλιο να αποτελεί μικρογραφία της κοινωνίας, αντίθετα η κοινωνία αποτελεί μεγέθυνση του κοινοβουλίου. Η κομματικοποίηση των πάντων δεν αφήνει στην κοινωνία περιθώρια για αυτόνομη έκφραση των πολιτών, και αν η κατάσταση αυτή συνεχιστεί, μπορεί να οδηγήσει σε κοινωνικές εκρήξεις. Για να αποφευχθεί ένα τέτοιο ενδεχόμενο, πρέπει ο λαός να αποβάλει τη συνείδηση της μάζας, να μετατραπεί σε λαό και μετά θα γίνει πολίτης, γιατί τους πολίτες χρειάζεται να τους πείσεις, ενώ τη μάζα απλώς να τη χειραγωγήσεις.
Για τη μαζοποίηση και τη χειραγώγηση του λαού, οι κυρίαρχες δυνάμεις διαθέτουν σήμερα μοναδικά στην ιστορία χειραγωγικά μέσα: τα μαζικά μέσα ενημέρωσης, και κυρίως, την τηλεόραση.
Τα μαζικά μέσα δεν απευθύνονται πλέον σε ένα "κριτικό κοινό", που να απαιτεί αντικειμενική πληροφόρηση, αλλά στις μάζες. Το κυριότερο καθήκον των μαζικών μέσων είναι να κάνουν τις μάζες να αποβάλουν την κοινωνική τους συνείδηση, που απαιτεί συμμετοχή στην εξουσία, και να αποκτήσουν καταναλωτική συνείδηση, που απαιτεί συμμετοχή στα αγαθά. Για να το πετύχουν αυτό, δεν απευθύνονται στο λογικό του ανθρώπου και δεν προσπαθούν να τον πείσουν με λογικά επιχειρήματα, αλλά στο συναίσθημα και τις ασύνειδες πλευρές του. Τα επιχειρήματα αντικαθίστανται από την εικόνα και τη διαφήμιση.
Δίπλα στους "ειδικούς" της οικονομίας και της πολιτικής, βρίσκονται οι "ειδικοί" σε θέματα δημοσιότητας και δημοσίων σχέσεων. Αυτοί ρυθμίζουν το σχηματισμό της "κοινής γνώμης", την κατευθύνουν και την καθοδηγούν σύμφωνα με τα συμφέροντα και τις απαιτήσεις των κυρίαρχων δυνάμεων, που έχουν στη διάθεσή τους τα μαζικά μέσα. Οι αποφάσεις που πάρθηκαν στα παρασκήνια, όχι μόνο μπορούν να εξασφαλίσουν την πρόθυμη αποδοχή της πλειοψηφίας του λαού, αλλά να παρουσιαστούν και σαν απαίτηση του λαού. Αφού διαμορφώσουν πρώτα την "κοινή γνώμη", την επικαλούνται έπειτα για να παρουσιάσουν τις αποφάσεις τους σαν λαϊκή θέληση. Στην εποχή μας τα ηγετικά κέντρα εξουσίας είναι σε θέση, με τη συγκέντρωση στα χέρια τους των μαζικών μέσων, όταν και όπου το κρίνουν σκόπιμο, να παρακάμψουν το κοινοβούλιο και τα κόμματα και να απευθυνθούν απ’ ευθείας στο λαό, για την έγκριση και τη νομιμοποίηση αποφάσεών τους με τη μορφή δημοψηφισμάτων. Ο τρόπος αυτός άμεσης έγκρισης των αποφάσεων του "κυρίαρχου" από τους κυριαρχούμενους θα αποκληθεί "άμεση δημοκρατία"!
Σήμερα ο απλός πολίτης είναι τελείως απομονωμένος και ανυπεράσπιστος μέσα σε μια κοινωνία όπου η διαφθορά και η ανηθικότητα έχουν εισχωρήσει παντού και έχουν οδηγήσει στη σήψη όλους τους αρμούς του δημόσιου και ιδιωτικού βίου.
Το πρόσωπο της κοινωνίας, που μας επέβαλε η κυριαρχία του χρήματος, είναι απάνθρωπο. Και τούτο γιατί αντικαταστάθηκαν όλες οι ανθρώπινες αξίες από μια και μοναδική αξία: το χρήμα.
Η κυριαρχία του χρήματος κάνει τους ανθρώπους να αποβάλλουν κάθε ηθικό δισταγμό και να επιδιώκουν, με κάθε μέσο, το γρήγορο πλουτισμό. Όποιος έχει χρήματα, ανεξάρτητα από τον τρόπο που τα απόχτησε, όχι μόνο καταξιώνεται κοινωνικά αλλά και επιβάλλεται. Το κυνήγι του εύκολου και γρήγορου πλουτισμού οδηγεί στα βρόμικα κυκλώματα, στο εμπόριο των όπλων και των ναρκωτικών, στη ληστεία και το οργανωμένο έγκλημα.
Η αποξένωση των κοινωνικών δυνάμεων από την εξουσία κάνει την κοινωνία ανίσχυρη να αντιδράσει σ’ αυτά τα φαινόμενα της σήψης και της διαφθοράς. Για να μπορέσει η κοινωνία να εξυγιανθεί, να αναπνεύσει ελεύθερα και να αναπτυχθεί ανθρώπινα, χρειάζεται να μετέχει η ίδια αυτόβουλα και αυτοδύναμα στις αποφάσεις που την αφορούν.
Οι προοδευτικές δυνάμεις της κοινωνίας πρέπει να απεγκλωβιστούν από την καταναλωτική πολιτική και από τα ιδανικά του 19ου αι. και να απαιτήσουν συμμετοχή ολόκληρης της κοινωνίας στην εξουσία. Σήμερα το πρόβλημα δεν μπαίνει όπως το 19ο αι.: κεφάλαιο ή εργασία, αλλά: κεφάλαιο και εργασία.
Στη μονοπώληση της εξουσίας από το κεφάλαιο, δεν πρέπει οι αριστερές δυνάμεις και οι εργαζόμενοι να αντιτάξουν τη μονοπώληση της εξουσίας από την εργασία. Και στη μια και στην άλλη περίπτωση η κοινωνία οδηγείται στην ολοκληρωτική υποταγή στον ένα ή στον άλλο "κυρίαρχο".
Αν ο Σοσιαλισμός του Λένιν διασταυρωνόταν και μπολιαζόταν με τη δημοκρατία του Εφιάλτη, το σοβιετικό πείραμα θα είχε άλλη τύχη. Η μονοπώληση της εξουσίας –είτε από τάξεις είτε από κόμματα–, οδηγεί όχι στην απελευθέρωση, αλλά στην καταδυνάστευση ατόμων, ομάδων και λαών.
Η σημερινή εποχή παρουσιάζει μια αναλογία με την εποχή που ακολούθησε την κατάλυση της δημοκρατίας στην Αθήνα και την απώλεια της ανεξαρτησίας των πόλεων–κρατών. Τότε τις πόλεις–κράτη τις διαδέχτηκαν τα μεγάλα βασίλεια και οι μεγάλες αυτοκρατορίες των ελληνιστικών και των ρωμαϊκών χρόνων, που μετέτρεψαν τα άτομα–πολίτες σε μάζα και οδήγησαν την ανθρωπότητα στο σκοτάδι του Μεσαίωνα. Σήμερα τα έθνη–κράτη χάνουν όλο και πιο πολύ την ανεξαρτησία τους και την εθνική τους συνείδηση, και μια νέα παγκόσμια αυτοκρατορία, οι Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής, απλώνει την κυριαρχία της σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Αν οι λαοί δε θέλουν να βυθιστούν στο σκοτάδι ενός νέου Μεσαίωνα, πρέπει να αντιδράσουν. Να αντιδράσουν όχι στην ενότητα των λαών, αλλά στη μονοπώληση της εξουσίας από τις κυρίαρχες δυνάμεις του παγκόσμιου κεφαλαίου.
Η Αθήνα μπορεί, για άλλη μια φορά, να διδάξει την ανθρωπότητα με ποιο πολίτευμα πρέπει να κυβερνηθεί, αν θέλει να δημιουργήσει νέες ανώτερες ανθρώπινες αξίες. Η δημοκρατία που λειτούργησε στην Αθήνα, από το 462 π.Χ. μέχρι το 322 π.Χ., αποτελεί τη μοναδική δημοκρατική εμπειρία, και η μελέτη της είναι σήμερα περισσότερο από άλλοτε απαραίτητη. Όχι για την τυπική μεταφορά της στη σύγχρονη εποχή, αλλά για να αντλήσουμε τα ουσιαστικά εκείνα στοιχεία που θα μας βοηθήσουν στον εκδημοκρατισμό των υπαρχόντων θεσμών και στη δημιουργία νέων, ουσιαστικά δημοκρατικών, όπου το άτομο–πολίτης να γίνει και πάλι ενεργό υποκείμενο της πολιτικής και κοινωνικής ζωής και όχι αντικείμενο εκμετάλλευσης.
Γνώμονας μιας σύγχρονης δημοκρατίας πρέπει να είναι το «συμφέρον» του κοινωνικού συνόλου. Να κατοχυρώνονται δηλαδή τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των φτωχών χωρίς να παραγνωρίζονται τα δικαιώματα και τα συμφέροντα των οικονομικά ισχυρών. Έτσι μετριάζεται η κοινωνική ανισότητα και αφαιρείται από τους πλουσίους η δυνατότητα να μετατρέπουν τον πλούτο σε πολιτική επιρροή και έλεγχο της εξουσίας.
Οι κυρίαρχες δυνάμεις δεν ενδιαφέρονται για το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου, παρά μόνο για το δικό τους ιδιαίτερο συμφέρον το οποίο ταυτίζεται με το εθνικό συμφέρον γιατί θεωρούν το έθνος ως τσιφλίκι τους.
«Οι συντηρητικοί πολιτικοί του Μωριά Ζαϊμαίοι, Λονταίοι, Νοταραίοι, Μακρυγιανναίοι και Μαυρομιχαλαίοι… νόμιζαν ότι είχαν το αποκλειστικό δικαίωμα του «άρχειν των Ελλήνων» και χαρακτηριστικά έλεγαν, κατά τον Σπηλιάδη (Α΄ 565) : «Όταν δεν άρχομεν ημείς καθώς και εκ γενετής συνηθείσαμεν να μας λέγωσιν αυθέντας και άρχοντας, και να είμεθα άρχοντες. Όταν δεν διευθύνομεν ημείς το έθνος, όπως βουλώμεθα και θέλομεν, ενώ ημείς αποτελούμεν το έθνος, τότε γαία πυρί μειθχείτω». (Τάκη Σταματόπουλου, «Ο εσωτερικός αγώνας», τ. 4, σελ. 146. Εκ. Κάλβος.
Με την δημιουργία Κράτους και Κοινοβουλευτικού συστήματος, ο ισχυρός πρόκριτος έγινε κομματάρχης. Οι ανίσχυροι αγρότες προσκολλούνταν στον ισχυρό κομματάρχη από τον οποίο ζητούσαν βοήθεια και προστασία. Ο πρόκριτος –κομματάρχης εξυπηρετούσε τον αγρότη και τον «μετέτρεπε σε… πελάτη». Από εδώ πηγάζει το «πελατειακό σύστημα», που επηρέασε την πολιτική ζωή της χώρας μας και που ακόμα δεν έχει εξαλειφθεί. Οι παραδοσιακές ηγετικές ομάδες χρησιμοποίησαν το κοινοβουλευτικό σύστημα για να εξυπηρετήσουν το σύστημα της «πελατείας», και όχι για την ομαλή λειτουργία των θεσμών που θα συντελούσε στον πολιτικό και κοινωνικό εκσυγχρονισμό.
Με το «πελατειακό σύστημα» εμποδίστηκε η λειτουργία και αυτής της τυπικής αστικής κοινοβουλευτικής δημοκρατίας, με αποτέλεσμα να μη συντελείται ποτέ στην Ελλάδα μια κοινωνική και πολιτική αλλαγή, κατά τα πρότυπα της Δυτικής Ευρώπης.
Οι ηγετικές ομάδες δεν εμπιστεύτηκαν ποτέ το λαό και παρεμπόδιζαν πάντα τη συμμετοχή του στην εξουσία. Για να διασφαλίζουν την κυριαρχία τους και να κρατούν σε υποταγή το λαό, από την επανάσταση του 1821 μέχρι σήμερα στηρίχτηκαν στους ξένους. Ποτέ δεν δέχτηκαν και δεν επέτρεψαν μια κοινωνική και πολιτική αλλαγή που να αποβλέπει στη κατοχύρωση της λαϊκής κυριαρχίας.
Θα περίμενε κανείς, πως μετά την μεταπολίτευση του 1974 τα κόμματα που εναλλάχτηκαν στην εξουσία θα συντελούσαν στον οικονομικό και κοινωνικό εκσυγχρονισμό της χώρας. Αντίθετα, αντί γι’ αυτό, την οδήγησαν σε βαθιά οικονομική, πολιτική και κοινωνική κρίση, βυθίζοντας το λαό στη δυστυχία και στην ταπείνωση.
Η δημοκρατία που εκφράζει το συμφέρον του κοινωνικού συνόλου και μετατρέπει τον απλό ψηφοφόρο σε συνειδητό και ενεργό πολίτη, είναι ακόμα και παραμένει το ζητούμενο…
hellenicpaedia.gr / Χρήστος Ρήγας / Η Δημοκρατία του Εφιάλτη